مجسمه سازی چیست

مجسمه سازی(Sculpture) شاخه ای از هنرهای تجسمی(Visual Arts) است که به شکل دادن اشیا با مصالح مختلف میپردازد. در واقع هنر مجسمه سازی فرایندی است که به خلق یک پیکر سه بعدی می انجامد؛ این حجم سه بعدی تندیس، پیکره و یا مجسمه نامیده می شود. در گذشته مجسمه سازی، تراشیدن و یا حجم دهی مصالحی مانند سنگ، فلز، چوب و گل بود اما امروزه با فرایندهای گوناگون و مصالح مختلفی اجرا میگردد.

آثار هنری مختلف از دوران دور برجا مانده است. پیکره های سنگی نسبت به سایر آثار هنری از دوام بهتری برخوردار بوده اند و آثار سنگی متفاوتی از دوران های مختلف و اقوام گوناگون به جا مانده است در حالی که بیشتر آثار چوبی در گذر زمان از بین رفته است . یونانیان باستان(Ancient Greeks) پیکرهایی به شکل خدایان خود می ساختند و در معابد قرار میدادند؛ مصریان نیز مجسمه هایی برای مردگان خود میساختند و اقوام دیگر نیز هر یک مطابق با سنن و آئین خود اقدام به ساخت مجسمه میکردند.

اگر چه ایرانیان از دیر باز در هنرهای گوناگون مهارت داشته اند؛ ظاهرا مجسمه سازی پیش از اسلام و پس از آن در ایران رواج چندانی نداشته است. آثار کشف شده در ایران بسیار کم است و به چند مورد از دوره اشکانیان و ساسانیان محدود میگردد.

مجسمه چیست

مجسمه(Statue) که به آن تندیس نیز گویند پیکره ای است سه بعدی که به منظور هدفی خاص در هیبت یک انسان، شئ و یا حیوان ساخته می شود. به عبارتی هر شکل سه بعدی که با هدف موضوعی خاص و به صورت هنری خلق شده باشد را پیکره و یا مجسمه می توان نامید.

تفاوت مجسمه سازی با سایر رشته های هنرهای تجسمی

عنصر حجم(Volume) نقش بسیاری در طرح نهایی یک مجسمه دارد و این خصلت مجسمه سازی را از دیگر هنرهای بصری متفاوت می کند.
مجسمه می تواند به صورت نقش برجسته باشد و به زمینه ای انحصاری ارتباط داشته باشد و یا می تواند به صورت مستقل هویتی انحصاری داشته باشد.
هر چه که هست سه بعدی(Three-dimensional) بودن و مجسمه سازی با هم عجین شده اند.

انواع مجسمه سازی

الف- نقش برجسته

همان گونه که از نامش پیداست نوعی کار هنری حجم دار است که با چشم، برجسته بودن آن قابل مشاهده است. این نقش به صورت مجزا و به تنهایی ساخته نمی شود و الزاما نیاز به یک قیم و نگهدارنده و زمینه ای متصل دارد. در واقع نقش برجسته نوعی مجسمه سازی وابسته به زمینه است و در ترکیب با زمینه مورد نظر مفهوم پیدا می کند. هنرمندان ایرانی و بین المللی بسیاری در حیطه کاری نقش برجسته به فعالیت مشغول می باشند. در اکثر ابنیه قدیمی ایرانی آثار نقش برجسته بر روی اماکن و اشیا باقی مانده دیده می شود، که هنوز هم پس از گذشت سال ها از زیبایی آن کاسته نشده است.

ب- همه جانبی

مجسمه همه جانبی، از نظر ساختار تفاوت بسیاری با نقش برجسته دارد. در واقع مجسمه همه جانبی به تنهایی و مستقل از زمینه، حجم خاصی را اشغال می کند. شاید از دید عموم مجسمه های همه جانبی بیشتر شناخته شده باشند. برخی از میادین اصلی شهر، مزین به مجسمه های همه جانبی می باشند که با توجه به نوع مواد اولیه با یکدیگر تفاوت دارند. سردیس ها و تندیس ها از مجسمه های همه جانبی محسوب شده و به طور مستقل فضایی را اشغال می کنند. این گونه مجسمه ها حتی اگر بر روی پایه ای کار شده باشند، نقش برجسته محسوب نشده و مجسمه همه جانبی و مستقل هستند

پایه آموزش مجسمه سازی چیست؟

حتی بدون هیچ پیش زمینه هنری نیز می توان در کلاس های آموزش مجسمه سازی شرکت کرد و آثار زیبایی را خلق کرد . آنچه در این میان اهمیت دارد وجود علاقه و اشتیاق برای یادگیری است که هنرجو باید به طور پیش فرض داشته باشد. بدیهی است بدون علاقه نمی توان در هیچ زمینه ای به موفقیت رسید. طرح زنی از روی ایده می تواند کلید مجسمه سازی باشد و همه هنرمندان بزرگ مجسمه سازی، طرح های اولیه خود را طراحی کرده و پس از بارها بازنگری به طرح نهایی و مورد نظر خود می رسند.

کاملاً مشخص است که آشنایی با نقاشی و یا طراحی می تواند در مجسمه سازی نیز بسیار مؤثر باشد. به طور معمول هنرمند ایده ای ذهنی دارد که می خواهد آن را به اجرا درآورد. این ایده بنا بر سفارش و یا میل باطنی می تواند باشد که تفاوتی در نوع کار ندارد. توجه داشته باشید که برای ساخت یک مجسمه خاص سفارشی نیز، این ذهن خلاق هنرمند است که طرح اولیه را طراحی می کند. چگونگی طراحی در ساخت نهایی مجسمه تأثیر داشته و باید با آگاهی و دانش همراه شده و با تجربه تکمیل گردد.

روش های مجسمه سازی

به طور معمول مجسمه سازی به دو صورت کنده کاری و جفت کاری انجام می شود، که هر کدام روش های آموزشی خاصی را می طلبد. و هنرجو با توجه به نوع مواد اولیه و علاقه، یکی از این نوع آموزش ها را انتخاب می کند.

الف- آموزش مجسمه سازی به روش کنده کاری

کنده کاری که در اصطلاح به آن حجاری نیز گویند روشی است که مجسمه ساز بر روی مواد جامد به کار می برد. روال کار به این صورت است که هنرمند مجسمه ساز قطعه ای از سنگ، چوب و یا هر شی ء مشابه را انتخاب کرده، و با کندن قسمت های خاص به طرح مورد نظر می رسد.
مثلاً یک توده سنگ بزرگ که به شکل مکعب می باشد، با کنده کاری بر روی سنگ و حجاری تبدیل به مجسمه ای زیبا و هنرمندانه می شود. در این روش مجسمه ساز با توجه به طرح اولیه باید بتواند قسمت های اضافی را حذف کند.

ب- آموزش مجسمه سازی به روش جفت کاری

مجسمه سازی با روش جفت کاری تفاوت بسیاری با شیوه حجاری دارد به این صورت که قطعات از پیش ساخته شده توسط هنرمند که می تواند حاصل بافت و یا ریخته گری باشد توسط جوشکاری، لحیم کاری، پرچ کاری و میخ زدن به خود شکل می گیرد، و طرح مورد نظر را ایجاد می کند.

کاربرد مجسمه در بزرگداشت ها

مجسمه های بسیاری برای بزرگ داشت وقایع تاریخی ساخته شده اند. از آن جمله می توان به مجسمهٔ نبرد هیروشیما اشاره کرد. مجسمه ها ممکن است به یادبود بزرگان تاریخ ساخته شوند، همچون مجسمهٔ مهاتما گاندی و بسیاری مجسمه ها نیز به عنوان هنری عمومی به نمایش گذاشته می شوند.
معدودی مجسمه ها خود به مظهری از تاریخ بدل می شوند، مانند مجسمه آزادی در ایالات متحده. همچنین در ایران سالانه بسیاری از جشواره ها و یا دوسالانه های برپا می شود که به عنوان قدردانی و یادبود به منتخبین [ تندیس ] هدیه داده می شود.

مجسمه سازی و اعتقادات

در یونان باستان مجسمه های سنگی و برنزی از پیکر قهرمانان را در اماکن عمومی به نمایش می گذاشتند. و نمادی از خدایان متعدد را نیز در قالب مجسمه هایی کوچک و بزرگ در معابد جای می دادند. مصری ها مجسمه هایی از سنگ و چوب، برنز یا گچ ساخته و در مکانی حفاظت شده قرار می دادند. این مجسمه ها شبیه به فرد تازه وفات یافته بودند زیرا مصری ها گمان داشتند که روح مرده به دنیا باز می گردد و با دیدن این مجسمه از سرگردانی نجات پیدا می کند. البته خدایانی از سنگ یا برنز را نیز در معابد مورد احترام قرار می دادند.

انواع روش های مجسمه سازی

اجرای تندیس فلزی

قبل از شروع کار باید از ایده ای که در ذهن دارید چندین طرح زده و از بین آن ها بهترین را انتخاب کنید. از گچ یا خمیر مجسمه سازی ماکت طرح را ساخته و آماده اجرای تندیس فلزی می شویم. فلزات را به اندازه های مختلف و دلخواه برش داده و با مقیاس مناسب در کنار یکدیگر قرار داده و به هم جوش می دهیم تا طرح تکمیل شود.

اجرای تندیس چوبی و سنگی

در این شیوه نیز باید طرح زده و ماکت کوچکی از طرح را آماده کنیم. با توجه به اندازه نهایی طرح سنگ و یا چوب مناسب را انتخاب کنید. این موضوع در ساخت نهایی اثرگذار است پس باید نهایت دقت را انجام دهید. در این قسمت باید طرح مورد نظر را روی سنگ و یا چوب انتقال دهید این کار می تواند توسط ماژیک نیز انجام شود. موارد اضافی را از حجم اصلی جدا کنید و آماده ریزه کاری شوید. برای کنده کاری نیاز به ابزار مناسب می باشد و در انتها نیز پیکره، سوهان و سنباده زده شده و سطح کار صاف خواهد شد.

اجرای مجسمه های فایبرگلاس و یا بتنی

طرز کار با فایبرگلاس(fiberglass) و بتن در مجسمه سازی، تا حدودی مشابه است. مانند کار با سازه های دیگر باید طرح را کشیده و ماکت کوچکی از آن آماده کنید. این ماکت را با گچ، گل و یا خمیر مجسمه سازی می توانید اجرا کنید. برای ساخت مجسمه اصلی در ابعاد بزرگ بتنی و یا فایبرگلاس باید اسکلت بندی داشته باشید. اسکلت بندی می تواند با میلگرد و توری تکمیل شود. این کار نیاز به آموزش و مهارت دارد. در این زمان باید روی اسکلت را با گچ و یا گل بپوشانید نوع پوشش بستگی به نوع کار دارد. تا اینجا باید کلیت کار مشخص شده باشد. پس از انجام یک سری ریزه کاری و قالب گیری از مدل کار را ادامه می دهیم.

قالب گیری گچی در مجسمه سازی

اغلب برای طرح های گچی از فایبرگلاس برای قالب گیری نهایی استفاده می شود. و طرح هایی که با خمیر مجسمه سازی و یا گل مجسمه سازی انجام شده اند را عموما با گچ قالب گیری می کنند. قالب گیری در طرح های بزرگ تر به صورت تکه ای انجام می شود. پس از اتصال تکه های قالب می توانید درون قالب را با موادی که از قبل مشخص شده پر کنید. لازم به ذکر است که قالب را قبل از خشک شدن کامل از هم باز نکنید. در نهایت اصلاحات و ریزه کاری های لازم را هنرمند مجسمه ساز انجام می دهد. این گونه پیکره ها به طور معمول رنگ می شوندمجسمه سازی مدرن

اجرای مجسمه برنزی

طرح و مدل گچی ساخته شده و با موادی از جنس سیلیکون قالب زده می شود. مجسمه های برنزی با موم زنبور عسل و قالب دولایه گچی با ضخامت مناسب کار می شوند و قالب تحت حرارت قرار گفته و مجسمه بعد از خنک شدن قالب از آن خارج می شود. پرداخت نهایی و پتینه کاری روی مجسمه در انتها، موجب زیبایی مجسمه خواهد شد.

پدر مجسمه سازی مدرن کیست ؟

آگوست رودن(August Rodin) به عنوان پدر مجسمه سازی مدرن شناخته شده است. او در مجسمه سازی ایده های جدیدی ارائه کرد که سبب شد مجسمه سازی مدرن جایگزین مجسمه سازی کلاسیک پیشین شود.

رودن و مجسمه های برنزی

رودن عمدتا به ساخت مجسمه های برنزی بصورت مدرن می پرداخت. و در آثار خود از اشکال ناتمام و بافت های خشن و همچنین از ظاهر ناتمام نقاشی های امپرسیونیست(Impressionist) استفاده می کرد.

مجسمه سازی مدرن چگونه به وجود آمد ؟

در واقع مجسمه سازی مدرن حاصل تلاش جوامع غربی برای تطابق با شرایط جامعه شهری و صنعتی بود. که نقطه شروع جنبش مدرن در نمایشگاه جهانی پاریس در سال 1900 و با نمایش آثار رودن صورت پذیرفت. این نمایشگاه، ترکیبی از فرم های مختلف و فضاسازی های زیبا بود.

مجسمه سازی مدرن شامل چه هنرهایی هست ؟

جنبش مجسمه سازی مدرن شامل : هنر نو، کوبیسم، انتزاعی هندسی، سوپرماتیسم، سازه، دادائیسم، سورئالیسم، فوتوریسم، اکسپرسیونیسم انتزاعی، پاپ آرت، مینیمالیسم و هنر مفهومی است.